Fawning als traumarespons
Jezelf aanpassen om anderen tevreden te stellen wordt maatschappelijk vaak gezien als typisch vrouwelijk gedrag, zeker in onze cultuur, waarin zorgzaamheid en dienstbaarheid historisch met vrouwelijk worden geassocieerd. De indruk dat fawnen vrouweigen is, vormt eerder een weerspiegeling van onze sociale conditionering: vrouwen leren van jongs af aan de vrede te bewaren, te bemiddelen, te zorgen voor anderen en zichzelf weg te cijferen. Maar deze aanname doet ernstig tekort aan wat fawning werkelijk is: een lichamelijke reactie van je zenuwstelsel op (vroegkinderlijk) trauma — bij alle soorten mensen.
Fawnen als overlevingsstrategie
Wanneer je als kind opgroeit in een omgeving waarin veiligheid niet vanzelfsprekend is en waarin liefde en aandacht afhankelijk zijn van het tevredenstellen van anderen, leer je je aan te passen om jezelf te beschermen. Dat is geen bewuste keuze of karaktereigenschap, maar een overlevingsstrategie, aangestuurd door je autonome zenuwstelsel. Net als fight (vechten), flight (vluchten), freeze (bevriezen), en de minder bekende flag (flauwvallen, instorten) en flock (je toevlucht zoeken in de groep), is fawning (pleasen) een automatische respons die ontstaat uit de noodzaak om te overleven.
Het zenuwstelsel en trauma
Fawning gebeurt wanneer je zenuwstelsel, op basis van vroegere ervaringen, concludeert dat jezelf wegcijferen de beste kans op veiligheid biedt. Bij verhoogde stress kan deze respons je hele systeem overnemen, nog voordat je rationeel überhaupt beseft wat er gebeurt. In zo’n moment reageert je lichaam alsof het zich in een levensbedreigende situatie bevindt — terwijl dat objectief gezien gelukkig bijna nooit zo is.
Fawning als belemmering
Hoewel fawning je tot nu toe in leven heeft gehouden, heeft het op den duur nadelige gevolgen. Je raakt vervreemd van je eigen gevoelens en behoeften wanneer je steeds op anderen gericht bent. Je persoonlijke grenzen vervagen, waardoor je zenuwstelsel in een staat van chronische spanning blijft. Dit vergroot de kans op burn-out, stressgerelateerde lichamelijke klachten en emotionele uitputting. Bovendien belemmert fawning je in relaties, omdat je voortdurend gericht bent op aanpassen, waardoor er geen plaats is voor een gelijkwaardige verbinding. Wat ooit een noodzakelijke overlevingsstrategie was, kan op deze manier leiden tot innerlijke leegte en verlies van autonomie.
Fawning herkennen
Je kunt fysiek herkennen dat je in een fawn-respons schiet als je bij een spannende situatie ‘uit het niets’ een verhoogde hartslag krijgt, druk op je borst voelt, een versnelde ademhaling ervaart of juist naar adem hapt, een dichtgeknepen keel voelt terwijl er geen druk op wordt uitgeoefend, een plotseling ‘leeg’ gevoel hebt, spanning op je nek en schouders voelt, enzovoort. Je zenuwstelsel wordt geactiveerd door de situatie en neemt het letterlijk van je over.
Herstel en zelfcompassie
Hoewel het je behoorlijk in de weg kan zitten, is fawnen geen persoonlijk falen, geen zwakte. Wees allereerst dankbaar voor de intelligente reactie van je lichaam om je in leven te houden. Dat is je eerste stap naar echte heling. Dan komt zachtheid: leer de kleine signalen van onveiligheid in je lichaam opmerken, stel jezelf actief gerust en ga waar mogelijk veilige relaties aan. Elke keer dat je de fawn-respons merkt, herkent en zelfs een klein beetje kunt reguleren, bouw je nieuwe zenuwbanen op.
Uit de fawning komen
Om grip te krijgen op de fawn-respons heb je meer nodig dan jezelf toespreken of logisch nadenken. Je zenuwstelsel moet in de situatie daadwerkelijk voelen dat je nú veilig bent. Dit lukt niet altijd alleen met geestkracht of wilskracht. Veel mensen hebben fysieke, relationele en therapeutische ondersteuning nodig om uit de overlevingsstand te komen en vrijer te kunnen gaan leven. Maar er zijn zéker stapjes die je zelf al kunt zetten.
‘Ik begin geloof ik te bestaan’
Wil je meer weten over fawnen, hoe het eruit kan zien en welke weg ze bewandelde om in herstel te gaan, dan kan ik je het boek ‘Ik begin geloof ik te bestaan’ van Johanna Nolet van harte aanbevelen. Dit boel is ook te beluisteren op Storytel. Een voorproefje van haar verhaal en haar zoektocht beluister je in Giel Beelens Kukuru-podcast #273.
Doorpraten
Wil je doorpraten over dit onderwerp of zoek je een coach om zicht te krijgen op jouw traumarespons? Neem contact met me op voor een gratis oriënterend gesprek. Volg me op LinkedIn of stuur een connectieverzoek en ontvang wekelijks mijn blog in je tijdlijn.